Τί είναι ο συμμετοχικός σχεδιασμός ;
Από τις αρχές του 20ου αιώνα αναδεικνύεται η ανάγκη για συλλογή πληροφοριών σχετικά με τις απόψεις των πολιτών και των ομάδων συμφερόντων για διάφορα προβλήματα, καθώς και για αξιοποίησή τους με στόχο την καλύτερη διαχείριση των προβλημάτων αυτών. Ήδη από τη δεκαετία του ’30 η συμμετοχή, ως ερευνητική μέθοδος, συναντάται σε πολλά επιστημονικά πεδία, κυρίως στις κοινωνικές επιστήμες. Οι επιστήμονες αναπτύσσουν εργαλεία για τη συλλογή και επεξεργασία της πληροφορίας γύρω από τις απόψεις των πολιτών, εμπλουτίζοντας τη διαθέσιμη γνώση και, κατά συνέπεια, εξάγοντας αποτελεσματικότερες λύσεις. Τη δεκαετία του ‘60 οι πρακτικές αυτές επεκτάθηκαν και σε άλλους επιστημονικούς κλάδους όπως οι πολιτικές επιστήμες και το μάρκετινγκ. Από τη δεκαετία του ’80 και μετά, ενισχύονται οι πρωτοβουλίες που δίνουν έμφαση στις συμμετοχικές διαδικασίες και αποτυπώνουν με πιο συστηματικό τρόπο τη στροφή από το μοντέλο λήψης αποφάσεων «από πάνω προς τα κάτω» σε ένα μοντέλο «από κάτω προς τα πάνω». Αποτέλεσμα της μετάβασης αυτής είναι η σταδιακή γεφύρωση του χάσματος μεταξύ αυτών που λαμβάνουν τις αποφάσεις και αυτών τους οποίους αφορούν. Στον κλάδο της αρχιτεκτονικής, και συγκεκριμένα στην αρχιτεκτονική της κατοικίας, η έλλειψη επικοινωνίας μεταξύ του αρχιτέκτονα και του χρήστη απομακρύνει την αρχιτεκτονική από τους πρωταρχικούς της στόχους, δηλαδή την ικανοποίηση των φυσιολογικών και ψυχολογικών αναγκών του ανθρώπου. Κατά τη μεγάλη ανοικοδόμηση που πραγματοποιήθηκε στην Ελλάδα τις δεκαετίες του ΄60 και ΄70 η κατοικία τυποποιήθηκε και "μπήκε σε γραμμή παραγωγής". Ο τύπος που υιοθετήθηκε και αναπτύχθηκε κατά κόρον ήταν αυτός της πολυκατοικίας. Τα διαμερίσματα αποτελούν την αναπαραγωγή μιας τυπολογίας σε διαφορετικούς συνδυασμούς, με σκοπό να ικανοποιήσουν τις ανάγκες ορισμένων ομάδων χρηστών με κοινά χαρακτηριστικά, όπως αυτά έχουν διαμορφωθεί στο πέρασμα των χρόνων. Στούντιο στους πρώτους ορόφους για ενοικίαση σε φοιτητές ή νέους επαγγελματίες, δυάρια για νεαρά ζευγάρια, τριάρια για ζευγάρια με ένα παιδί και οροφοδιαμερίσματα για μεγαλύτερες οικογένειες. Οι δυνατότητες επέμβασης του χρήστη περιορίζονται στην εσωτερική διαμόρφωση ενός προδιαγεγραμμένου χώρου. Παράλληλα, η ανέγερση πολυκατοικιών υπήρξε από τις πιο βασικές οικονομικές δραστηριότητές της Ελλάδας, με αποτέλεσμα ο σχεδιασμός τους να γίνεται κερδοσκοπικά και όχι ανθρωποκεντρικά. Για αυτό και οι λιγότερο επικερδείς χώροι, δηλαδή οι κοινόχρηστοι, αντιμετωπίστηκαν ως "ότι απέμεινε" από τα διαμερίσματα. Άμεσο αποτέλεσμα της απαξίωσης των κοινόχρηστων χώρων ήταν απο τη μία η αποξένωση των ενοίκων και από την άλλη η αποστροφή και αδιαφορία τους για κάτι που δεν τους προσφέρει τίποτε άλλο πέρα από την μεταφορά στο διαμέρισμά τους. |